ღვინის პორტრეტები. კახა ჭოტიაშვილი

ქეთო ნინიძე

კახა ჭოტიაშვილი არის ადამიანი, ვინც ღვინოს ქმნის. არ იფიქროთ, როცა ვამბობ, „ღვინოს ქმნის“, პათეტიკისკენ ვიხრებოდე... უბრალოდ, შეიძლება ითქვას, საგანგებოდ არ ვამბობ, რომ ის ენოლოგია, მეღვინე, ან მევენახე, არც მუშაა, არც - საწარმოს დამფუძნებელი, ან აღმასრულებელი დირექტორი; იმიტომ, რომ ღვინის ქმნა ყოველივე ზემოთქმულს ნიშნავს. მწყობრიდან გამოსული ტექნიკის შეკეთებისა და ბუღალტერიის სკრუპულოზური კონტროლის ჩათვლით. მისი ინტერდისციპლინური ხედვა, როგორც ჩანს მისი მრავალმხრივი - ფიზიკა-მათემატიკური და ენოლოგიური - განათლების შედეგია.  

ამას წინათ რობერტ ჯოზეფის ბლოგს ვკითხულობდი. საქართველოზე წერდა. მსუბუქი ირონიით ყვებოდა უცხოელ ბლოგერებსა და ჟურნალისტებზე, რომლებიც აქაურობის ბუნებითა და სიძველეებით მონუსხულნი სენტიმენტალური და ცრემლიანი პოსტებით ამკობდნენ საქართველოს. ჯოზეფი კი, მისთვის ჩვეული პრაქტიკულობით, აფასებდა ქართული ღვინის გამოწვევებს და მის პოტენციას მსოფლიოს სხვადასხვა ბაზარზე. 

ამ კონტექსტში, მეც არაერთხელ მიფიქრია - რატომ, ქვევრი? რა იქნება მას შემდეგ, რაც მსოფლიოში ქვევრის ეიფორია ჩაცხრება და ანალიზის დრო დადგება?

ეს კითხვები, რა თქმა უნდა, ჩვენმა გმირმაც დასვა მაშინ, როცა ენოლოგიას სწავლობდა და გაეცნო იმ ემპირიულ კვლევებს, რომლებიც ქვევრში ღვინის დაყენების მეთოდის უპირატესობებს ამტკიცებს. მას შეუძლია, მეცნიერულად დაასაბუთოს, თუ რატომ - ქვევრი. კვლევები ცხადყოფს, რომ ქვევრი ის ჭურჭელია, რომელიც ღვინის საუკეთესო გემოვნურ და სამკურნალო თვისებებს ააქტიურებს და ხელს უწყობს მისი მაღალი კვებითი ღირებულების შენარჩუნებას. შეიძლება, მავანმა კითხვის დასმაც კი მკრეხელობად ჩაგვითვალოს, მაგრამ კახა ჭოტიაშვილისთვის, ვისაც დიდი ხნის მანძილზე რიცხვებთან ჰქონდა შეხება, ურყევი აქსიომები, კონვენციური შეხედულებები არ არსებობს. მხოლოდ ემპირია და არგუმენტებია მთავარი. მხედველობიდან მისი კახური წარმომავლობაც (თელავის რ-ნი, სოფ. სანიორე) არ უნდა გამოგვრჩეს.

მართალია, მეღვინეობა ბავშვობიდან იზიდავდა, იმ ასაკიდან, როცა, ბიჭების უმეტესობა (განსაკუთრებით, საბჭოთა კავშირელი ბიჭების უმეტესობა) კოსმონავტობაზე ოცნებობს.თუმცა, იმ პერიოდში თელავში არ იყო შესაძლებელი ხარისხიანი განათლების მიღება მეღვინეობის დარგში. ამიტომ მან მისთვის მახლობელი სხვა სფერო - ფიზიკა-მათემატიკა აირჩია და ბაკალავრიატი თელავის იაკობ გოგებაშვილის  სახელობის უნივერსიტეტში ამ სპეციალობით დაამთავრა.19 წლის ასაკში, 1999 წელს, თბილისში წასვლა გადაწყვიტა და იქ ვაშლიჯვრის მებაღეობის, მევენახეობისა და მეღვინეობის  სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტში, მეღვინეობის ფაკულტეტზე ჩააბარა მეღვინეობის ფაკულტეტზე სწავლის პარალელურად, კახა ჭოტიაშვილმა „ბინეხის“  ღვინის ქარხანაში დაიწყო მუშაობა. როგორც თავად იხსენებს, 19 წლისა კომპანიაში ყველაზე უფროსი თანამშრომელი აღმოჩნდა, რადგან ხელმძღვანელებს იმ ხანებში გადაეწყივიტათ, ღვინის წარმოება ახალგაზრდა შემოქმედებითი და მოტივირებული ადამიანებისთვის მიენდოთ. „ბინეხში“ მან 14 წლის მანძილზე დაჰყო და შეიძლება ითქვას, კახამ და იმ ბავშვებმა, ვინც მაშინამ კომპანიაში მუშაობდნენ,„ბინეხის“ ღვინოებს რეალური წარმატება - არაერთი მედალი - მოუტანეს საერთაშორისო და ადგილობრივ ღვინის კონკურსებზე. ყოფილა შემთხვევა, როცა საქართველოს მასშტაბით, სამი ადგილიდან ოქროს, ვერცხლისა და ბრინჯაოს მედლები (სამივე) მათ პროდუქციას მოუპოვებია.

დღეს კახა 6 მცირე საწარმოში მუშაობს და, როგორც აღვნიშნე, არ უყვარს, როცა მის საქმიანობას მხოლოდ „მეღვინეობას“, ან „ღვინის კონსულტირებას“ უწოდებენ, რადგან საქმიანობის პირველი დღეებიდან დღემდე - მთავარი მეღვინისა თუ მუშის როლში, ის თანაბრად იხარჯებოდა. როგორც გამიმხილა, ყოფილა შემთხვევები, როცა რთვლის პერიოდში, 24-საათიანი მუშაობის რეჟიმში, ცისტერნებთანაც კი ჩასძინებია. ის ყოველდღიურად თანამონაწილეობს  ქმნის პროცესში და ცდილობს, მისი საქმიანობა არ შემოიფარგლებოდეს, მხოლოდ მასზე დაქვემდებარებული ადამიანების ინსტრუქტირებით.

კახა ჭოტიაშვილი უფრო ინდივიდი მოთამაშეა. ის თვლის, რომ ჩვენში გუნდური მუშაობის აწყობა საკმაოდ რთულია, რადგან, როგორც ჩანს, ამისთვის ჯერ მზად არ ვართ. თუმცა, ამ პოზიციას არაფერი აქვს საერთო ახალგაზრდებისადმი მის დამოკიდებულებასთან. ის მუდამ ცდილობს, ყველა საწარმოში ჰყავდეს, მინიმუმ, თითო ახალგაზრდა პარტნიორი, რომ, როცა ამის დრო დადგება, მას გადაულოცოს საქმიანობა.

#49 კასრი

და აი, მივადექით 49-ე კასრის პრობლემას.ეს ხაზი, როგორც საზეიმო მარშის თემა იოსელიანის ფილმიდან, დიდხანს გასდევს კახას საქმიანობას, მიუხედავად იმისა, რომ მისი მოღვაწეობა ღვინის სამყაროში სულაც არ ემთხვევა საბჭოთა პერიოდს საქართველოში, თავისი კალენდარული თარიღებით. 

„- ჩემის აზრით, ღვინო სავსებით დამდგარია უკვე, თუმცა როგორც ახალგაზრდა ღვინოებს ახასიათებთ, დაკრავს, ველური მსხლის გემო.

- მაჟალო ვაშლის გემო.

- მჟავიანობის მხრივ, რა თქმა უნდა, მაღლა დგას, მარა, ფერი მომწონს, იცით! კამეჩის სისხლის ფერი აქვს, ბატონო!“ 

კადრი ოთარ იოსელიანის ფილმიდან „გიორგობსითვე“

ხომ გახსოვთ ეს დიალოგი ოთარ იოსელიანის „გიორგობისთვიდან“. ეს ტექსტი, ერთგვარი, სიმულაკრაა. შეფასებები და ატრიბუტები:  „დამდგარი“, „ველური მსხლის გემო“, „მაჟალო ვაშლის გემო“, „მჟავიანობა“, „კამეჩის სისხლის ფერი“ - ცალკე აღებული, თითქოს, ჩვეულებრივი ლექსიკური, გრამატიკული ერთეულებია, თუმცა სიმულაკრას ქმნის, სწორედ, მათი გათიშვა შესაბამისი შინაარსისგან. ამ თვითკმარ სიმბოლოთა გროვის მიღმა არაფერი დგას, სწორედ ისე, როგორც ნოამ ჩომსკის ცნობილ ნონსენსურ წინადადებაში „Colourless Green Ideas Sleep Furiously“ („უფერული მწვანე იდეები გააფთრებით თვლემენ“). „გიორგობისთვე“ იმიტომაც გამახსენდა, რომ კახამ გაიხსენა ფრაზა, როგორც ყველაზე ხშირად პასუხობდნენ სწავლას მოწყურებულ, მოტივირებულ სტუდენტებს მაშინ - „ეგ არის, რაც არის“. ამგვარი ენობრივი ფაქტები ჩვენს ფრაზეოლოგიაში ბევრი იყო მაშინ და დღესაც. ცხადია, ენაში შემთხვევით არაფერი ჩნდება. ეს მხოლოდ კვალი იყო იმ უპასუხისმგებლობის, თუ არასერიოზულობის, რაც მაშინ არცთუ იშვიათად იჩენდა თავს სხვადასხვა პროფესიულ წრეებში. ეს ფრაზა, რომლის მიღმა იკითხება - „ნეტაი შენ, მოგცლია“, „თავის ატკივებად არ ღირს“, იყო ცოდნის გაცემის, პოზიციის გამოხატვისა და ანალიზისგან თავის არიდების საუკეთესო საშუალება. 

რადგან განებივრებული არ ყოფილა უანგარო კონსულტაციებით, კახას ცხადად ახსოვს თითოეული შემთხვევა, თითოეული ადამიანი ძველი თაობიდან, ვინც ეხმარებოდა და გამოცდილებას უზიარებდა. განსაკუთრებული პატივისცემით იხსენებს კვლევითი ინსტიტუტის პედაგოგს, ცნობილ მეღვინეს, აკაკი სირბილაძეს. ეს ადამიანი მეორე მსოფლიო ომის დროს თელავში, კვლევით სადგურში სწავლობდა და ამ რთულ პერიოდში იმდენი ამაგი ახსოვდა კახას მშობლიური ქალაქიდან, რომ მის მიმართაც განსაკუთრებულ კეთილგანწყობასა და მზრუნველობას ამჟღავნებდა. ქვევრის ღვინოები აკაკი სირბილაძის დიდი გატაცება იყო. მიუხედავად ამისა, შეიძლება ითქვას, რომ კახამ მეღვინეობაში მაინც მარტომ გაიკვლია გზა. არაერთგზის მოუწია ბორბალის ხელახლა გამოგონება, მაგრამ, თვლის, რომ მისი ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ეტაპი, სწორედ ეს იყო - ინდივიდუალური ძიების და წინააღმდეგობებით აღსავსე პერიოდი, რამაც ის შექმნა ისეთად, როგორიც დღეს არის. 

კახა ღვინის პასტერიზაციის ეპოქალურ ფაქტსაც მოსწრებია და რა გასაკვირია, რომ ამ ეპოქაში ქვევრში ღვინის დაყენების მომხრე ჭოტიაშვილი ქარის წისქვილებთან მებრძოლ დონ კიხოტს შეადარეს. მართალია, მას შემდეგ  ბევრი ათწლეული არ გასულა, მაგრამ ამ 25-30 წელში დამოკიდებულებები რადიკალურად შეიცვალა საქართველოს მეღვინეობაში ისევე, როგორც საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და სხვადასხვა დარგობრივ გამოცდილებებში. ღვინის პასტერიზაციის მეთოდს დღეს, საბედნიეროდ, საწარმოები აღარ მიმართავენ, ქვევრის ღვინომ კი პრესტიჟი და აქტუალურობა შეიძინა. 

თუმცა, თუნდაც ღვინის მოხმარების კულტურას დღეს საბჭოთა პერიოდიდან ზოგიერთი ჩვევა ინერციით გადმოეცა. შეიძლება, ეს ინერცია უფრო მაშინდელ ღირებულებებთან თუ მიდგომებთან დაპირისპირების სახეს იღებს, მაგრამ მიღება და უარყოფა ერთი მედლის ორი მხარეა, ერთი სისტემის ორი წევრია. ასე ვტრიალებთ ძველ ორბიტაზე და ვფიქრობთ, რომ გლეხის ღვინო ქარხნისას აუცილებლად სჯობია. თუმცა, სამწუხაროდ, აგრარულ ბაზარში ღვინის გასაყიდად ჩამოსული ულვაშიანი კაცი, თავზე კახური ქუდით, ხარისხის გარანტი სულაც არ არის. ქარხნის ღვინო კი აღარ არის ის ღვინო, რომელიც 80-იან წლებში მასებისთვის იწარმოებოდა და ნაკლებად იყო ხარისხზე ორიენტირებული.

ქართველი მომხმარებლის ჩვევებსა და დამოკიდებულებებს კახა ჭოტიაშვილი მაშინაც გაეცნო, როცა 2012-2013 წლებში საკუთარ მაღაზიას ამუშავებდა და, თავის ღვინოს ამ მაღაზიაში ყიდდა. მისი თქმით, კლიენტთა დიდ უმრავლესობას ღვინო ეძვირებოდა იმის მიუხედავად, რომ კახას ღვინო სინამდვილეში არც ისე ძვირი ღირდა. ამიტომ, თავად თვლის, რომ ღვინის გაყიდვას საქართველოში, ძირითადად, მოსახლეობის დაბალი მსყიდველობითუნარიანობა უშლის ხელს. არ შემიძლია, არ დავეჭვდე ამ აზრის სისწორეში, როცა სანაპიროს რესტორნების მიმდებარედ ჩამწკრივებულ ძვირადღირებულ მანქანებს შევავლებ ხოლმე თვალს.

კახას ბიოგრაფიაში, ჩემი აზრით, ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო და სახასიათო შემთხვევაა, როცა მან მაძიებლობის პერიოდში წარმოებული ხანგრძლივი და საინტერესო კვლევის შემდეგ სამეცნიერო ხარისხის დაცვაზე უარი თქვა. ამ ამბავზე თავად ბევრს არ საუბრობს, თუმცა, ჩემი ვარაუდით, ამ დროს მან გააცნობიერა, რომ ვერასდროს გახდებოდა იმ  სისტემის ნაწილი, სადაც სამეცნიერო ხარისხი, ხშირ შემთხვევაში, სიტყვა „ხარისხის“ ლექსიკურ მნიშვნელობას ემიჯნებოდა. ღირებულებების ერთგულ ადამიანს ჩვენში ხშირად ახირებულ კაცს უწოდებენ, არ ვიცი, კახა ჭოტიაშვილის შემთხვევაში ეს როგორ მოხდა. თავად მიიჩნევს, რომ საქმეს, რომელსაც ემსახურება სამეცნიერო ხარისხის გარეშეც კარგად გაუძღვება, მით უმეტეს, რომ პრაქტიკაში, თავისთავად, მეცნიერებაცა და ხელოვნებაც ბევრია. მისთვის შეუძლებელია კაბინეტში ჯდომა და კარიერული წინსვლის გეგმების სტრუქტურირება. თუმცა, ძალიან კარგი მენეჯერია, რადგან მისი მიდგომა პრობლემაზე ორიენტირებულია. კახა სისტემურად აწარმოებს დღიურებს, რაც გამოცდილების სამომავლო ანალიზში ეხმარება, სამუშაო დღის დასაწყისში მუშებთან ერთად აყალიბებს დღის მიზნებსა და ამოცანებს და ამბობს, რომ ღია და ხშირი კომუნიკაციის წყალობით პრობლემები ძალიან იშვიათად იჩენს თავს. წესრიგიანობა, როგორც თავად აღნიშნავს, მისი ხასიათის ყველაზე მნიშვნელოვანი აქცენტია. როგორც ჩანს, ამიტომ იყო მისთვის საკმაოდ შთამბეჭდავი მეღვინეობის გერმანული გამოცდილება, რომელსაც გაეცნო GTZ-ის პროგრამის ფარგლებში. 

საქმე და პოეზია, ანუ ფიზიკისა და ლირიკისა

არის საქმიანობები, სადაც ეს ბანალური ოპოზიცია აზრს კარგავს, მეღვინეობა სწორედ ასეთი ხელობაა. კახა, რომელიც უკიდურესად მოწესრიგებული, მკაცრი და უკომპრომისოა საქმეში, განწყობით, აღქმით  იმპრესიონისტია. მისი თქმით, არაფერი სჯობია განცდას, როცა ქვევრს სარქველს მოხსნი და იქიდან შემოდგომისა და პურის თავთავის სურნელს შეიგრძნობ. ქვევრის თეთრების ფერს კი, რომლის აღმნიშვნელად, უმთავრესად „ქარვის“ ატრიბუტს მიმართავენ, მეღვინე მზის სხივებს შეადარებს, რომლის ენერგიითაა დატვირთული და გაჯერებული ქართული ღვინო. 

კახას აზრით, ღვინის დაწურვისა და დალევის დროს მხოლოდ კარგზე უნდა იფიქრო, დადებითი იმპულსებით აივსო, რადგან ღვინოს ხშირად ხასიათი გადაედება ხოლმე  - როგორც კარგი, ასევე, ცუდი. ამ მოსაზრების საფუძველზე ის ქართულ ხასიათებს იმავე კუთხის ღვინოებს ადარებს - რაჭული ალერსიანი ბუნება, რომელიც გრამატიკულადაც კია გაფორმებული - კნინობით-ალერსობითი სუფიქსების საშუალებით, მას ნახევრად ტკბილ რაჭულ ღვინოებს მოაგონებს, კახური ტანინიანები კი - აქაურ პირდაპირ და შეუპოვარ ხასიათს. 

კახა ჭოტიაშვილი ისევე, როგორც მისი მამა, პაპა და წინაპრები, იმთავითვე მეღვინეობით იყვნენ დაკავებული, თუმცა მათი პერსონალური საწარმო - „საწნახელი“, სადაც ის და მისი ძმა - უჩა ჭოტიაშვილი მუშაობენ, 2012 წელს გაფორმდა იურიდიულად. ისინი ცდილობენ, საყოველთაოდ გავრცელებული ჯიშების გარდა, ღვინო დააყენონ შედარებით იშვიათი სახეობებისგანაც. ასეთებია: ხიხვი, ქისი, მწვანე - ცხადია, რქაწითელთან და საფერავთან ერთად. ჭოტიაშვილები ყოველწლიურად, დაახლოებით, 60 ტ.-მდე ყურძნის მოსავალს იღებენ. 

კახა ჭოტიაშვილი სახელმწიფო სადეგუსტაციო კომისიის წევრია, დაარსების დღიდან. და რადგანაც კომისია ამოწმებს ყველა დასახელების საექსპორტო ღვინის ხარისხს, მას, საერთო ჯამში, მკაფიო წარმოდგენა აქვს ქართული ღვინის აქტუალურ ტენდენციებზე.

ქართლში - იაგო ბიტარიშვილთან და კახეთში - გოგი დაქიშვილთან ერთად, კახა ჭოტიაშვილი უკვე მე-20 საუკუნის 90-იანების ბოლოდან, ქვევრის ღვინის წარმოებით იყო დაკავებული. მაშინ ქვევრი ასეთი აქტუალური ხაზი არ იყო არც მცირე საწარმოების და მით უმეტეს- მსხვილი კომპანიებისთვის. ასე რომ, საქართველოში ქვევრის ღვინის აღორძინების ისტორიაში ამ პრინციპულ, უკომპრომისო და საქმიან ადამიანს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. 

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი