თამარ სუხიშვილი
ფაქტები:
1819 - ჩაიყარა პირველი ვენახები.
1890-1910 - ფეხზე დადგა ღვინის წარმოება.
1910-1919 - დაიწყო წარმოების კრიზისი. მიზეზი - ფილოქსერა, ტემპერატურის რყევები.
1919 - მეღვინეობის აღზევების დასაწყისი.
1945-1958 - მორიგი მარცხი, რომელიც დაკავშირებული იყო იმპორტის რაოდენობის ზრდასთან.
1986 - Vine Pull-ის სქემის შემოტანა, ვენახების 1/4-ის განადგურება ღვინის ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით.
ნიადაგი: თიხა, ვულკანური მინარევებით.
თეთრი ჯიშები: შარდონე, სოვინიონ ბლანი, შენენი, სემიიონი, გევიურცტრამინერი, რისლინგი, პინო გრი.
წითელი: კაბერნე სოვინიონი, პინო ნუარი, მერლო.
რეგიონები: ახალ ზელანდიაში მეღვინეობის 10 რეგიონია: ნორზლენდი, აუქლენდი, ვაიკატო და ბეი ოფ ფლენთი, გიზბორნი, ჰოქს ბეი, ნელსონი, ველინგტონი, მარლბორო, კენტერბერი და ცენტრალური ოტაგო.
მეღვინეობის დიდი ხნის ისტორია, რაღა თქმა უნდა, ძალიანაც საამაყოა, მაგრამ ღვინის თანამედროვე ბაზარზე მხოლოდ ხანგრძლივი ისტორიითა ტრადიციით თავმოწონება არ ჭრის. კონკურენცია დიდია. ისიც ყველამ იცის, რომ გონიერი და მუყაითი მეღვინის ხელში კარგი ღვინო ისტორიის გარეშეც კარგად დაიწურება.
თუ ფიქრობთ, რომ აღმოჩენების ეპოქა დასრულდა, ახალი ზელანდიის ღვინოები უნდა გასინჯოთ და უმალვე მიხვდებით, რომ მართალია თითქოსდა ყველაფერი უკვე გამოგონილია - ველოსიპედიც, კომპიუტერიც და ატომური ბომბიც. მაინც შეიძლება რაღაცის გამოგონება. სპეციალისტი რომც არ იყოთ, მაინც იგრძნობთ ახალზელანდიური ღვინოების არაჩვეულებრივ არომატსა და ცინცხალ გემოს. მეღვინეობა ახალ ეტაპზე ამ ქვეყანაში დაახლოებით მეოთხედი საუკუნის წინ გავიდა, ახალზელანდიელები ისე ენერგიულად და ოსტატურად შეუდგნენ საქმეს, რომ მათი ღვინოები ძალიან მსუბუქად და სწრაფად ჩადგნენ მსოფლიო ღვინოვარსკვლავების მწკრივში. თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ ახალი ზელანდია ეკოლოგიურად ყველაზე სუფთა ქვეყნების რიგში ირიცხება, აღარ უნდა გაგვიკვირდეს, რომ ინტერესი მისი პროდუქციის მიმართ დღითი დღე იზრდება.
სამჯერ აღმოჩენილი კუნძული
ახალი ზელანდია სამხრეთ ნახევარსფეროს ჩრდილოეთ განედზეა განფენილი, ისევე, როგორც საფრანგეთი და ესპანეთი. შესაბამისად, კლიმატიც ასეთივე კეთილშობილი, თბილი და ზომიერია. მართალია, ზღვიდან მონაბერი სიგრილე აქ უფრო მძლავრად შეიგრძნობა, ვიდრე იმავე განედზე განლაგებულ სხვა მატერიკებზე, მაგრამ სამაგიეროდ აქაური რბილი ჰავა სწორედ ზღვის დამსახურებაა. ტემპერატურის მერყეობაც დიდი არ არის. ზაფხულში - ანუ დეკემბერ-იანვარში საშუალო ტემპერატურა 20 გრადუსი ცელსიუსია, ზამთარში კი - ივნის-აგვისტოში ტემპერატურა 5-11 გრადუსამდე ეცემა. თოვლი მხოლოდ მთებში იცის.
რაკიღა გეოგრაფიული ექსკურსი წამოვიწყეთ, ბარემ ცოტას კიდევ წავამატებ. ახალ ზელანდიას, ანუ წყნარი ოკეანის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარე, კუკის სრუტით გაყოფილ ორ დიდ კუნძულსა (ჩრდილოეთი და სამხრეთი) და კიდევ რამდენიმე მცირე ზომის კუნძულს 270 ათასი კვადრატული კმ. უკავია, სადაც 270 ათას კვადრატულ კმ-ზე 4 მილიონამდე ადამიანი, 45 მილიონი ცხვარი და 70 მილიონი ოპოსუმი ცხოვრობს. ჩემი მონაგონი არ არის, ამ თავშესაქცევ სტატისტიკას ხშირად მოიშველიებენ ხოლმე ახალი ზელანდიის სურათის წარმოსადგენად.
ახალი ზელანდიის ისტორია ნაირგვარი პერიპეტიებით არის სავსე. მარტო ის რად ღირს, რომ ეს ქვეყანა სამჯერ აღმოაჩინეს. გადმოცემის თანახმად, ახალი ზელანდიის ნაპირებთან პირველად ჩვ. წ. 1000 წ. პოლინეზიელმა კუპემ მიცურა. როცა შინ დაბრუნდა, თავის თანამემამულეებს უამბო დიდი დაუსახლებელი მიწის შესახებ, სადაც იყო გაუვალი ტყეები და უცნაური გიგანტური ფრინველები. აღმოსავლეთ პოლინეზიიდან აქ გადმოსახლებულმა ტომებმა - თანამედროვე მაორის წინაპრებმა, ახალ მიწას აოტეაროა (დიდი თეთრი ღრუბელი) დაარქვეს. პოლინეზიიდან წამოსულ ხალხს, რომელიც აქ პირველად დასახლდა, ერქვა ტანგატა ვენუა - მიწის ხალხი. მაორების ლეგენდებს თუ დავუჯერებთ, მათი წინაპარი ზღვაოსნები აქ დაახლოებით 750 წელს უნდა მოსულიყვნენ იმ ადგილიდან, რომელსაც სახელად ჰავაიკი ერქვა.
მეორედ ახალი ზელანდია 1642 წელს აღმოუჩენია ჰოლანდიური გემის კაპიტანს - ტასმან იანსზონს. იანსზონს ეს ქვეყანა საიდუმლოებით მოცული სამხრეთ კონტინენტის ნაწილად მიუჩნევია, მაგრამ ცოტა მოგვიანებით მისი თანამემამულენი მიმხვდარან, რომ ეს კუნძული იყო. ჰოლანდიური კუნძულის - ზელანდიის მიბაძვით დაურქმევიათ სახელი. მონათლეს და მაშინვე მიივიწყეს. ისიც კი არ ჩაუთვლიათ საჭიროდ, რომ თავიანთი აღმოჩენის შესახებ მეზობელი ქვეყნებისთვის ეცნობებინათ.
ჰოდა, მერე რაც მოხდა, თავის თავს დააბრალონ. ჰოლანდიური გემის კაპიტანი დღეს აღარავის ახსოვს, ახალი ზელანდიის აღმოჩენა (სინამდვილეში რიგით მესამე) კი ყველასათვის კარგად ცნობილი ინგლისელი მოგზაურის - ჯეიმს კუკის სახელს უკავშირდება. მე-18 საუკუნის მეორე ნახევარში კუკმა ახალი ზელანდია ავსტრალიასთან ერთად აღმოაჩინა. 1769 წელს მან ახალი ზელანდიის სანაპირო ზოლი დაიტანა რუკაზე. მერე მისმა გემმა "ენდევერმა" ჩრდილო და სამხრეთ კუნძულებთან ჩაუშვა ღუზა და ეს მიწა ინგლისის ტახტის მფლობელობის ქვეშ გამოაცხადა. ასე იქცა ახალი ზელანდია ბრიტანეთის კოლონიად... მერე იყო 1840 წელი, როცა მაორის ტომების 500-მა ბელადმა დიდ ბრიტანეთთან ხელი მოაწერა "ვაიტანგის ხელშეკრულებას", რომელმაც ევროპელების მასობრივ გადმოსახლებას დაუდო საფუძველი.
დომინიონის მდგომარეობაში ახალი ზელანდია კარგა ხანს იმყოფებოდა. ქვეყანამ მხოლოდ 1947 წელს მოიპოვა დამოუკიდებლობა. თუმცა დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგაც არაერთი ძველი წესი შენარჩუნდა, მაგალითად, კონსტიტუციის თანახმად, სახელმწიფოს თავი არის ინგლისის დედოფალი, 1952 წლიდან ელისაბედ II, რომლის ფუნქციებსაც მის მიერ დანიშნული გენერალ-გუბერნატორი ასრულებს. თუმცა ინგლისის ხელისუფლება ახალ ზელანდიაში პირობითია, ყველა კანონს არჩეული პარლამენტი იღებს. მიუხედავად ამისა, საზეიმო ცერემონიალები ბრიტანული ჰიმნის ქვეშ მიმდინარეობს და მთელი ახალი ზელანდია ღმერთო დაიფარე დედოფალს მღერის. სახელოვან მოქალაქეებს აჯილდოებენ დედოფლის ინგლისური ორდენებით, ტიტულებით და წოდებებით. ოფიციალური ენაც ორია - ინგლისური და მაორი…
ახალი ზელანდიის არაჩვეულებრივი ბუნება დღესაც არაერთ ევროპელს იზიდავს. სხვათა შორის, არც რეჟისორი პიტერ ჯექსონი შემცდარა ტოლკიენის "ბეჭდების მბრძანებლის" გადაღების დროს, როდესაც არჩევანი მშობლიურ ახალ ზელანდიაზე შეაჩერა, სადაც ბუნება დღესაც თავისი პირველყოფილი სილამაზით არის შენარჩუნებული, სილამაზით და სისუფთავით. სწორედ ეს ეკოლოგიური სისუფთავე გახლავთ ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, რომ დღეს ახალზელანდიური პროდუქცია მთელ მსოფლიოში მოჭარბებული შხამქიმიკატებიანი ნაწარმის ფონზე დიდი პოპულარობით სარგებლობს. გამონაკლისი არც ღვინოა. ახალზელანდიური ღვინოები ე.წ. "მწვანე ხაზის" გამტარებელია.
პირველი ბიძგი
კარგა ხნის განმავლობაში ახალ ზელანდიას დიდი ბრიტანეთის "ზღვისიქითა ფერმასაც" კი უწოდებდნენ. ის ბრიტანეთს დიდი რაოდენობით აწვდიდა ხორცს, კარაქს, ყველს, მატყლს... პირველი ვენახები აქ მე-19 საუკუნის 30-იან წლებში ჩაიყარა - ვაზის ლერწები საფრანგეთიდან და ესპანეთიდან შემოიტანეს. ახალზელანდიურმა ვენახებმა და ღვინოებმა იმთავითვე მიიღეს მაღალი შეფასება ჩარლზ დარვინისა და დიუმონ დიურვილისგან. თუმცა იმასაც ამბობენ, რომ მევენახეობა უფრო ადრე გაჩნდა, ოღონდ შეუმჩნევლად - როცა დალმაცია ავსტრო-უნგრეთის კამპანიის ეპიცენტრად იქცა და აქ, ახალ ზელანდიაში, დალმაციიდან დევნილები გამოჩნდნენ. დევნილთა ერთი ნაწილი, ისეთი გვარების მატარებლები, როგორიცაა ბაბიჩი, სელაქსი, ნობილო, მერე მეღვინეების დიდი დინასტიების ფუძემდებლები გახდნენ. მე-19 საუკუნის ბოლოს ეს ადამიანები დასახლდნენ იმ ველურ მიწებზე, სადაც არც სახლი იყო, არ გზა, არც წყალი... და ვაზი გააშენეს, მათთვის ეს გადარჩენის ერთადერთი წყარო იყო.
მე-20 საუკუნის დასაწყისში მეღვინეობა კრიზისმა მოიცვა, ამის მიზეზი გახლდათ ფილოქსერა და კიდევ - ალკოჰოლის წარმოებასა და მოხმარებაზე დაწესებული შეზღუდვა. ახალი ზელანდიის ზომიერების საზოგადოების აქტივისტების ძალისხმევით ქვეყანაში მშრალი კანონი მიიღეს, რომელიც კრძალავდა ალკოჰოლური სასმელების გაყიდვას თითქმის ყველგან, გარდა სასტუმროებისა. ეს მკაცრი კანონი მხოლოდ 1960 წელს შეიცვალა, რაც გახდა კიდევაც პირველი ბიძგი მეღვინეობის განვითარებისა ახალ ზელანდიაში...
ერთი ასეთი ბიძგი კიდევ იყო 70-იან წლებში: დიდმა ბრიტანეთმა ახალზელანდიური ტრადიციული ექსპორტის ტარიფები გაზარდა, რამაც გამოიწვია გასაღების კრიზისი. ფერმერებმა ახალი მიმართულებების ძებნა დაიწყეს და ამ ძიების პერიოდში იმედის თვალი მიაპყრეს მეღვინეობას: დაიწყო გაუთავებელი ექსპერიმენტები, ტრადიციული მეთოდების მოსინჯვა, ტექნოლოგიების გამოცდა...
კივის კრედო
რახან ტექნოლოგიები ვახსენეთ, აქვე ბარემ იმასაც ვიტყვით, რომ მეღვინეობა ახალ ზელანდიაში უაღრესად მაღალი ტექნოლოგიით არის აღჭურვილი. აქაური მეღვინეები არც ამინდის კეთილშობილების და არც ღვთის წყალობის იმედად არ რჩებიან, მათ მხოლოდ საკუთარი თავის იმედი აქვთ და ღვინის ხარისხის გასაუმჯობესებლად სრულყოფის ყველა შესაძლო საშუალებას იყენებენ - ავტომატიზირებულ სარწყავ საშუალებებს, ხელით გასხვლის მეთოდს და ა.შ. სანამ ვენახს ჩაყრიან, ენოლოგები მთელ რიგ გათვლებს აკეთებენ ნიადაგისა და კლიმატური თავისებურებების შესასწავლად.
ახალი ტექნოლოგიების გაღმერთება ერთ ცნობილ ახალზელანდიურ ხუმრობაშიც კარგად ჩანს: "ცუდი საძოვარი შეიძლება კარგ ვენახად გადაიქცესო." როგორ? სწორედ ამაშია ახალზელანდიური ღვინის საიდუმლოება და კივის კრედოც.
კივი ახალი ზელანდიის მკვიდრთა ტრადიციული მეტსახელია. ის ახალ ზელანდიაში გავრცელებული ფრინველის სახელიდან მოდის. თავდაპირველად კივის ახალზელანდიელ სამხედროებს ეძახდნენ, დღეს კი ყველა ახალზელანდიელი თავს კივის უწოდებს. ხშირად ეს სიტყვა ეროვნული ხასიათის გამომხატველადაც კი გვევლინება.
მართლაცდა, ვაზს, ბალახისგან განსხვავებით, ნაყოფიერი ნიადაგი არ სჭირდება, პირიქით, რაც უფრო ღარიბია მიწა, მით უფრო მიმზიდველი შეიძლება იყოს ღვინის გემო. მრავალი ცდისა და კიდევ უფრო მეტი შეცდომის შედეგად საბოლოოდ აღმოჩნდა, რომ ახალი ზელანდია ყურძნის თეთრი ჯიშებისთვის ნამდვილი სამოთხეა. მსოფლიო თავდაპირველად მარლბორომ გააოცა ახალზელანდიური სოვინიონ ბლანის ფენომენით. ამას მოჰყვა შარდონეს ღვინოები. სულ ახლახანს კი ამ საერთაშორისო ფავორიტებს წითელი პინო ნუარიც დაემატა. მოგეხსენებათ, პინო ჭირვეული ჯიში გახლავთ და მისი დაყენება ძალიან ძნელია; თუმცა სწორი და გონივრული მოვლით მისგან განუმეორებელ ღვინოებს მივიღებთ, განსაკუთრებული გემოთი და არომატით.
მოკლედ, დღეს ახალ ზელანდიას უკვე დიდი წვლილი მიუძღვის მსოფლიო მეღვინეობის განვითარებაში. ამას თუნდაც ის ფაქტიც მოწმობს, რომ ქვეყანაში მუდმივად იმართება დიდი საერთაშორისო კონფერენცია "საერთაშორისო შარდონე" - International Chardonnaey. 2001 წელს კი ახალმა ზელანდიამ უკვე მთელ მსოფლიოს ამცნო თავისი განსაკუთრებული დაინტერესება პინო ნუარით, როდესაც ამ ჯიშისადმი მიძღვნილ საერთაშორისო კონფერენციას უმასპინძლა. კონფერენციას თავმჯდომარეობდა რიჩარდ რიდიფორდი, Palliser Estate-ის მმართველი დირექტორი, იმ კომპანიისა, რომელიც ერთ-ერთ საუკეთესო პინოს ამზადებს.
მეღვინეობის კონცეფცია და რეგიონები
მარანი - ცხოვრების სტილი (Lifestyle winery) - ეს ახალ ზელანდიაში ძალიან პოპულარული კონცეფციაა. ეს ნიშნავს, რომ ცოდნის შეძენა, შრომა, მთელი ცხოვრება მეღვინეობასთან არის გადაჯაჭვული. ქვემოთ სწორედ ახალზელანდიურ მეღვინეობის რეგიონებსა და ამ რეგიონებისთვის დამახასიათებელ ცხოვრების სტილზე მოგითხრობთ.
სამზარეულოდან დავიწყებ. უკანასკნელ პერიოდში ახალზელანდიურ გასტრონომიაში სერიოზული ცვლილებები შეინიშნება. თუ 10-15 წლის წინ დიდ პატივს სცემდნენ უბრალო სამზარეულოს, სადაც ხორცისა და რძის კერძები ჭარბობდა, ახლა ადგილობრივი მოსახლეობა ზღვის პროდუქტებსა და აზიურ სამზარეულოს ანიჭებს უპირატესობას. ალკოჰოლური სასმელებიდან, ღვინის გარდა, პოპულარულია ლუდი, ჯინი და არაყი (პოპულარული არაყია 42 below). მაგარ სასმელებს ყინულით, ტონიკით ან წვენით გაზავებულს სვამენ. სტანდარტული ულუფა ბარებში ორჯერ ნაკლებია მიღებულ რაოდენობაზე - 20-25 მლ. სადღესასწაულო სუფრას ხშირად ტორტი "პავლოვა" ამშვენებს; ამ ტორტს სახელი ცნობილი რუსი ბალერინას, ანა პავლოვას პატივსაცემად დაარქვეს 1926 წლის გასტროლის შემდეგ.
ახალი ზელანდიის ღვინის წარმოება უაღრესად სწრაფი ტემპით ვითარდება როგორც ადგილობრივი, ისე საერთაშორისო კაპიტალის დახმარებით. ვენახების ფართობი იზრდება, ვაზის მოვლის ტექნოლოგიები სულ უფრო და უფრო სრულყოფილი ხდება და ეს, რაღა თქმა უნდა, ღვინის ხარისხზე აისახება. ქვეყნის შიდა ბაზარი დიდი არ არის - რადგან აქ სულ 4 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. ამიტომ ღვინის წარმოება უმთავრესად ექსპორტზეა გათვლილი. მოთხოვნა ახალზელანდიურ ღვინოზე საკმაოდ მაღალია: დიდი ბრიტანეთი, კანადა, აშშ, იაპონია... ექსპერტები მუდმივად სწავლობენ ახალ ბაზრებს და პერსპექტიულ საექსპორტო სივრცედ უახლოეს მომავალში რუსეთსაც მოიაზრებენ.
ახალი ზელანდიის ღვინოები სულ ბუტილიზირებულ ფორმებშია, ისინი მხოლოდ მაღალ ხარისხზე აკეთებენ აქცენტს და ამიტომ მათი ბაზარიც უფრო საზოგადოების მაღალ ფენაზეა გათვლილი. მსოფლიო ბაზარზე ღვინო ასეთი ლოზუნგით შეაქვთ - გასინჯეთ ახალი ზელანდია - ჩვენი ღვინოების ფერსა და გემოში ჩვენი უნიკალური ბუნება აისახება. ასევე არ უნდა დავივიწყოთ ამ პროდუქტების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თავისებურება - ეკოლოგიურობა. "ჩვენ სუფთა მწვანე ქვეყანა ვართ. არავითარი ატომური ენერგია."
დღეს ახალმა ზელანდიამ უკვე მიაღწია იმას, რომ ღვინის ძირძველი სამყარო მას უკვე ახალბედად აღარ მიიჩნევს. ახალ ზელანდიაზე ვერავინ გაბედავს იმის თქმას, რომ დილეტანტებს უმართლებს, თუმცა კივის ყოველ შეცდომას ისეთივე დაუნდობლობით ხვდებიან, როგორც გამოცდილი ოსტატებისას.
ჰოდა, კივიც ცდილობს ეჭვქვეშ დააყენოს ის ჭეშმარიტება, რომ საუკეთესო პინო ნუარი ბურგუნდიაში მზადდება, ხოლო საუკეთესო მერლო - ბორდოში. ზოგჯერ ახერხებს, ზოგჯერ - ვერა. თუმცა იმაში, რომ საუკეთესო სოვინიონი მართლაც ახალ ზელანდიაში მზადდება, ბევრს უკვე კარგა ხანია აღარ ეპარება ეჭვი; დიდ იმედებს ამყარებენ სხვა ღვინოებზეც.
ჰოქს ბეი
ახალი სამყაროს ბორდო - ასე უწოდებენ მეღვინეობის ერთ-ერთ ცნობილ რეგიონს - ჰოქს ბეის (შევარდნის ყურეს). ჰოქს ბეი ქვეყნის რიგით მეორე უდიდესი რეგიონია და მეღვინეობის სფეროში 100 წლის მემკვიდრეობა აქვს. აქ დაყენებული ღვინის სტილთა ნაირგვარობა განსხვავებული ტოპოგრაფიისა და მრავალფეროვანი ნიადაგების წყალობაა. მოსავლის აღების დროც სხვადასხვაა, სამი კვირის ცდომილებით იცვლება. ყველაზე გავრცელებულია შარდონე, მაგრამ გვიან დამწიფებადი წითელი ჯიშებიც კარგად ხარობს - კაბერნე სოვინიონი, მერლო, კაბერნე ფრანი და სირა, ასევე ადრეულა პინო ნუარი.
ჰოქს ბეი ერთადერთი რეგიონია ახალ ზელანდიაში, სადაც გამოჰყავთ გვიანი წითელი ჯიშები და ღვინის კარგ კონცენტრაციას აღწევენ. აქ მწიფე ყურძენი ვაზზე შეიძლება გავაჩეროთ უფრო დიდხანს (10-14 დღე ან მეტი), ვიდრე ბორდოში.
აქაური მეღვინეები ძალიან ხალისიანი ხალხია. მაგალითად, ბატონი გორდონ რასელი, საოცრად ენამოსწრებული და მხიარული კაცი; მის დანახვაზე მეღვინის ყოველგვარი სტერეოტიპი იმსხვრევა: ყურსასმენებით დადის ვენახიდან ვენახში და პანკ როკის “მელოდიას” ღიღინებს. ძალიან ამაყობს, რომ მთელ მსოფლიოში არსად არ აკეთებენ ისეთ კარგ ბორდოს, როგორსაც ახალ ზელანდიაში. რა თქმა უნდა, ეს ცოტა გადამეტებულია, მაგრამ სიმართლესთანაც ახლო არის.
გორდონ რასელი მართლაც რომ არაჩვეულებრივ წითელ ღვინოს ამზადებს, ყურძენი მცირე ზომის ტერიტორიაზე ტერასულად გაშენებულ ვენახებზე მოჰყავს, მისი ფირმის სახელიც აქედან წამოვიდა - "ტერასები" (The Terraces). რასელის საყვარელი ჯიში მალბეკია, სხვათა შორის, ამ ჯიშს ახალ ზელანდიაში დიდ მომავალს უწინასწარმეტყველებენ. რასელი განმარტავს, რომ მალბეკში ბევრი ფერი და არომატია, მაგრამ მხოლოდ ამ ჯიშისგან დაწურულ ღვინოს თავისი ხარვეზიც აქვს - ეს ხარვეზი ღვინის დამაგვირგვინელი აკორდია, რომელსაც შესანიშნავად ავსებს მერლო.
და მაინც, ჰოქს ბეის საუკეთესო წითელი ღვინოები ერთ პატარა ადგილას - გიმბლეტ როუდზე მზადდება. ეს ადგილი მთელ ახალ ზელანდიაში ყველაზე ცხელი წერტილია და ამიტომაც მხოლოდ აქ მოდის ბოლომდე დაწიფებული კაბერნე სოვინიონის მოსავალი.
რეგიონის მეღვინეებს კარგად ახსოვთ 1998 წელი, როცა მთელი ახალი ზელანდია დაუსრულებლად ლაპარაკობდა ელ-ნინიოზე, უზარმაზარ ტაიფუნზე, რომელმაც მოსავალზე დიდი გავლენა მოახდინა. ამ წელს ძალიან ცხელოდა და საკმაოზე მეტი სიმშრალეც იყო, მარცვალი გვარიანად გაიზარდა, მომრგვალდა და მომწიფდა. 1998 წელი ბოლო 50 წლის განმავლობაში საუკეთესოდ დასახელდა. თუმცა, სამწუხაროდ, მეღვინეთა დიდი ნაწილის სიხარული ნაადრევი აღმოჩნდა, 1998 წლის ღვინოების დიდი ნაწილი გადამწვარი გამოდგა, შებოლილის გემო დაჰკრავდა. ამიტომ ენოლოგები გვირჩევენ, სიფრთხილე გამოვიჩინოთ, როცა ამ წლის ღვინოების არჩევაზე მიდგება საქმე.
გაცილებით უფრო ზარალიანი აღმოჩნდა მეღვინეებისთვის 2001 წელი. ერთ ფაქტს დავასახელებ: ბიზნესმენმა გრემ ევერიმ, ახალი წარმატებული მარნის - "სილენი ისტეიტსის" (Sileni Estates) მფლობელმა თითქმის მთელი მოსავალი დაკარგა, თუმცა ეს კრახი ფირმის რეპუტაციაზე არ ასახულა. ის ჰოქს ბეის ახალი ვარსკვლავია. მისი ფირმა ხომ ულტრათანამედროვე ტექნოლოგიებით არის აღჭურვილი. აქ დაყენებულ ღვინოებს ევროპულ ღვინოებს უწოდებენ, რადგანაც ისინი დამზადებულია კლასიკური, "სწორი" მერლოსგან, ყოველგვარი ჰიბრიდიზაციისა თუ ადგილობრივი ადაპტაციის გარეშე. მათ გრძელვადიანი დაძველების პოტენციალი და შესანიშნავი ხარისხი აქვთ. "სილენის" მთავარი მეღვინე გრანტ ედმონდსი, რომელიც მანამდე ერთხანს გორდონ რასელთანაც მუშაობდა, ამბობს, რომ ძირითადად აქცენტს ფირმა მერლოზე გააკეთებს, რადგან თხელქერქიანი კაბერნესთვის ამინდი საკმაოდ ცივია, "სილენიში" წარმოებული ღვინის 60% მერლოა, 40% კი კაბერნესა და პინო ნუარზე მოდის.
მერლოზე დიდ იმედებს მარტო "სილენიში" არ ამყარებენ, ჩერჩ როუდის მთავარი მეღვინე გრემ ბარტლიტი მერლოს ამჯობინებს, კაბერნეს მომავალს კი შავ ფერებში ხედავს: "აპრილში, მაშინ როცა ახალ ზელანდიაში გაგანია მოსავლის აღების დროა, ჰოქს ბეიში ამინდი მკვეთრად იცვლება. ყოველ წელს დიდი ბრძოლა გვიწევს მოსავლისათვის. სიმართლე რომ ითქვას, კაბერნე აქ დღემდე უბრალოდ ინერციით ხარობს - ასე აეწყო და... მაგრამ პროპორციული თანაფარდობა იცვლება:ადრე კაბერნე-მერლო იყო, ახლა - მერლო-კაბერნე."
მარლბოროს რევოლუცია
მაშინ როცა ჩრდილოეთ კუნძული ბორდოს ეჯიბრება წითელი ღვინის ხარისხში, სამხრეთ კუნძული ებმება ვირტუალურ ბრძოლაში ბურგუნდიასთან პინო ნუარის გამო. მაგრამ პინო ნუარი მაინც მომავლის სასურველი გეგმები და იმედებია. აწმყო კი სოვინიონ ბლანს უნდა უმადლოდეს, რომლის წყალობითაც კივი მსოფლიო არენაზე გამოვიდა და სამართლიანი პრეტენზიაც განაცხადა. ბოლოსდაბოლოს ახალი ზელანდიის მეღვინეობის რეპუტაცია თეთრი ღვინოების წყალობით დამკვიდრდა.
ღვინის დაყენების მოდა ჩრდილოეთ კუნძულიდან სამხრეთ კუნძულზეც გავრცელდა, სულ რაღაც რამდენიმე ათეული წლის წინ. თავიდან აქ მერლო და კაბერნე შემოიტანეს, მერე კი დარწმუნდნენ, რომ აქაურობა ნამდვილი სამოთხეა თეთრი ჯიშებისათვის. ახალზელანდიური სოვინიონ ბლანის წარმატება 80-იან წლებში დაიწყო, როცა მეღვინე ერნი ჰანტერმა სამხრეთ კუნძულზე ამ ჯიშის პირველი ლერწი შემოიტანა. ასე მოხდა მარლბოროში დიდი რევოლუცია.
ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კუნძულებს შორის განსხვავება დიდია. გიზბორნსა და ჰოქს ბეიში ტროპიკებია, სიცხე და უქარობა, მარლბოროში კი შედარებით გრილა და ქარიანი ამინდიცაა. ღამის დაბალი ტემპერატურები კარგ გავლენას ახდენს თეთრ ჯიშებზე: ყურძნის მჟავიანობა კარგადაა შენარჩუნებული, საბოლოო ჯამში კი მზადდება კარგი სტრუქტურის მქონე და დახვეწილი ღვინო. ყურძნის მწიფობის პროცესი აუჩქარებლად მიდის და, შესაბამისად, მაქსიმალურად კონცენტრირებული არომატიც მიიღება.
მარლბორო "ქლაუდი ბეის" (Cloudy Bay) სამშობლოა - ყველაზე გახმაურებული ახალზელანდიური ბრენდისა, რომლის ბოთლზეც რიჩმონდის მთების სილუეტი იკვეთება. მართლაც რომ საოცარი სანახავია ეს მთები, ფერს იცვლის, ჯერ მეწამულია, საღამოსკენ კი მოყვითალო ხდება. არანაკლებ მიმზიდველია "ჯექსონ ისტეიტის" (Jackson Estates) პროდუქციის იარლიყიც - ევკალიპტის ხე. კიდევ უფრო საინტერესოა ამ ხესთან დაკავშირებული საგვარეულო ისტორია. ეს ის ევკალიპტია, რომელიც ფირმის მფლობელის - სტიჩბერის დიდ ბებიას დაურგავს 140 წლის წინ საგვარეულო სახლის უკან. სტიჩი რაიონის ერთ-ერთი უძველესი ოჯახის მკვიდრია. მისი წინაპრები აქ 1840 წელს დასახლდნენ. რას აღარ თესავდნენ თავის პლანტაციებში, ბოლოს, როცა 80-იან წლებში ფერმერებს სუბსიდიები შეუწყვიტეს, ჯონმა მეღვინეობას მიჰყო ხელი. 1990 წელს პირველი მოსავალი მიიღო. მაშინ ჯერ საკუთარი ღვინის მარანი არ ჰქონდა. ბიზნესი ასე დაიწყო: თავის მეზობელს - კევინ ჯადს "ქლაუდი ბეიდან" ასეთი გარიგება შესთავაზა: კევინი მისი სოვინიონისგან ღვინოს დაამზადებდა. და ვინაიდან ჯადს ყურძნის შესყიდვის ფული არ ჰქონდა, მას სტიჩბერისათვის დამზადებული ღვინის მესამედი უნდა დაებრუნებინა. "დიდხანს ვმსჯელობდით მე და ჩემი ძმა, სად გაგვეყიდა ეს ღვინო, როცა მოვიფიქრეთ, ღვინოც აღარ გვქონდა. სულ შემოგვეხარჯა," - იგონებს სტიჩბერი, რომელიც ბევრ თავშესაქცევ ამბავს ჰყვება ღვინოზე. ნაწილი მართალია, ნაწილი ალბათ ტყუილიც, მაგრამ მთავარი ამ ტყუილ-მართალში ის გახლავთ, რომ სტიჩის სოვინიონი ერთ-ერთი საუკეთესოა მარლბოროში.
რიჩმონდის მთებისა და უიზერის დაბალ გორაკებს შუა ოქროს სამკუთხედია - ადგილი, სადაც მთელ მსოფლიოში საუკეთესო სოვინიონ ბლანი იზრდება. ფაქტობრივად მარლბოროს სოვინიონს უნდა უმადლოდეს ახალი ზელანდია, რომ მსოფლიოში მისი ღვინოების ბუმი დაიწყო. პირველი ლერწები აქ 1973 წელს ჩაიყარა, მაშინ არც არავის უფიქრია, რომ სულ რაღაც 20 წელიწადში აქაურობა აყვავდებოდა. ღვინოებს შორის მეორე ადგილი მარლბოროში შარდონეს უკავია, მას მოსდევს პინო ნუარი და რისლინგი. დღესდღეობით სოვინიონ ბლანს ვარსკვლავობას ტრადიციული მეთოდით დამზადებული შუშხუნა ღვინოები ეცილება.
აჟიოტაჟი პინოს გარშემო
80-იანი წლების ბოლოს, როდესაც ევროპის ღვინის მაღაზიების დახლებზე გამოჩნდა პირველი სოვინიონები წარწერით - Made in New Zealand, ეფექტი არაჩვეულებრივი იყო: კივის სოვინიონებმა ააფორიაქა ევროპელი ღვინის მოყავრულები: ტროპიკული არომატები, ნათელი, გამამხნევებელი, ცინცხალი გემო და დამახასიათებელი სიმძაფრე, რამაც მაშინვე მიიზიდა ფაქიზი ევროპელი მომხმარებელი. სოვინიონებს კვალდაკვალ მოჰყვა წითელი ღვინოები, მაგრამ აქ უკვე ბრიტანელების აღტაცება ჩაქრა: უმწიფარი, წყალწყალა - ასეთი ეპითეტებით უხვად შეამკეს მერლო და კაბერნე. მის გემოს ხშირად მწვანე წიწაკას ადარებდნენ და მოუხეშავი ეჩვენებოდათ. ახალ ზელანდიაში ეს შენიშვნები გაითვალისწინეს და ისევ საქმეს შეუდგნენ.
წარსულში ჩვენს წითელ ღვინოებს საყვედურობდნენ, - ამბობს ენ მარი მაკენზი, ახალი ზელანდიის ღვინის ინსტიტუტიდან, - მაგრამ ჩვენი წითელი ღვინის წარმოება სწრაფად ვითარდება. ჩვენ გვინდა დავამტკიცოთ, რომ კონკურენტუნარიანები ვართ."
ღვინის წყლიანობა ახალ ზელანდიაში ერთგვარ ფობიად იქცა, რომელსაც ორივე კუნძული ებრძოდა. ბრძოლა დიდხანს გრძელდებოდა, დიდი შრომაც დასჭირდათ... როგორც ჰოქს ბეის რეგიონის ერთ-ერთი წამყვანი მეღვინე ტონი პრიჩარდი ამბობს, თავიდან თითქმის ყველაფერს მცდარად აკეთებდნენ და მაგალითად კაბერნე სოვინიონის შემთხვევა მოჰყავს: "ნიადაგი ძალიან ნაყოფიერი იყო, ჩვენ თავიდანვე შევცდით "კლონების" შერჩევაში, საბოლოო ჯამში მცენარეს ისეთი მძლავრი ფესვები უვითარდება, საფრანგეთში ეს რომ ნახონ, სიცილით დაიხოცებიან. ახლა კი, როცა უკვე ჩვენს მევენახეობაში ბევრი რამ შეიცვალა, ფესვების სისტემებზე კონტროლი დაწესდა, მოცემულ ეტაპზე მთავარი ამოცანაა - მოვიშოროთ ბალახის გემო, რომელიც ამ ღვინოებს დაჰკრავს."
გრანტ ედმონდსი "სილენიდან" დარწმუნებულია, რომ უმწიფარი, წყალწყალა გემოს გაჩენის მიზეზი დიდი მოსავლიანობაა. უხვმოსავლიანობა ახალი ზელანდიის მთავარი პრობლემაა. "ხარისხი მისაღებია, მაგრამ სათანადო კონცენტრაცია არ არის. მაღალი კლასის ღვინოების მისაღებად დაბალი მოსავლიანობა უნდა შევინარჩუნოთ." თუ "სილენის" ახალ ღვინოებს გავუსინჯავთ გემოს, მივხვდებით, რომ მეღვინეები მიზნისკენ მიმავალ სწორ გზას ადგანან - ღვინოებს არაჩვეულებრივი კონცენტრაცია აქვს, რომელშიც მუხის გემო რბილად და ელეგანტურად იხსნება, ხოლო წყალწყალობა არც კი შეიმჩნევა.
მაგრამ თუ ჰოქს ბეის თანამედროვე მეღვინეებმა მერლოსა და კაბერნეს აუღეს ალღო, მარლბოროს მეღვინეებმა ამ ჯიშებს საერთოდ ზურგი აქციეს. ჯეიმს ჰილი - "ქლაუდი ბეის" ენოლოგი ფიქრობს, რომ თუ კაბერნესა და მერლოს შევინარჩუნებთ, ბალახის გემოს ვერასოდეს ავარიდებთ თავს. მარლბოროში შეუძლებელია ამ ჯიშის კარგად დამწიფება და მოყვანა. ჰილი, ისევე როგორც მარლბოროს მეღვინეთა უმეტესობა, ფავორიტად პინო ნუარს ასახელებს. შესანიშნავ სოვინიონ ბლანზე, იგივე "სავზე" (მოფერებით ასე ეძახიან ამ ჯიშს მეღვინეები) აქ უფრო ნაკლებს ლაპარაკობენ, ვიდრე პინო ნუარის მოსავალზე.
საუკეთესო პინო ნუარის დამზადებაში მარლბოროს ჩრდილოეთით მარტინბორო, ხოლო სამხრეთით, ოტაგო ეპაექრებიან.
საინტერესოა, რატომ შეაქცია ზურგი ახალმა ზელანდიამ ძველ და კეთილ სოვინიონს და რატომ დაინტერესდა ესოდენ ჭირვეული წითელი ჯიშით? ზელანდიური სოვინიონები ხომ განუმეორებელია, ახალ წითელ ჯიშებს კი ჯერ ამ განუმეორებლობისთვის არ მიუღწევიათ. როგორც ჩანს, სპორტული ინტერესია.
პინო მართლაც ძალიან მგრძნობიარე ჯიშია და, როგორც მეღვინეები მიიჩნევენ, მათი წარმატების ერთგვარ ინდიკატორად გამოდგება. პინო მეღვინეებს დაშვებულ შეცდომებზეც მიანიშნებს. თუ ერთი წლის შედეგების მიხედვით ყველაფერი კარგადაა და კარგი ღვინოც მიიღეთ, მეორე წელს შეიძლება პინო გაჯიუტდეს და სულ სხვა სტანდარტები მოითხოვოს. ჩვენ ამ ჯიშთან მოპყრობაში ჯერ კიდევ ბევრი რამ უნდა ვისწავლოთ, - ამბობენ მეღვინეები. თუმცა მათი ერთი ნაწილი ვარაუდობს, რომ პინო ნუარით ასეთი გატაცება მაინცდამაინც დიდად სახარბიელო არ უნდა იყოს. პინოს მომხრეები კი, მაგალითად, პინოს დიდი გულშემატკივარი ლარი მაკკენა, სირთულეებს არ ეპუებიან. მაკკენას თქმით, მართალია, ბურგუნდიას ბევრი უპირატესობა აქვს, მაგრამ ბურგუნდიელ მეღვინეთა საქმისადმი მიდგომა ერთგვაროვანია, ისინი არ ცვლიან მეთოდებს სეზონიდან სეზონამდე, არადა, პინოს შემთხვევაში ყველაფერი უნდა შეცვალო, პინოს ერთფეროვნება არ უყვარს.
ლარი მაკკენა დიდი უცნაური კაცია. 1986 წელს მარტინბოროში დიდი მოტოციკლით ჩავიდა, მიიხედ-მოიხედა, იქაურობა მოეწონა და აიჩემა: აქ უნდა დავრჩე და პინო ნუარი დავრგაო. ჰოდა, მერე ამ ახირებულმა კაცმა შესანიშნავი ღვინოებიც დააყენა: მაგალითად, 1991, 1994 და 1996 წლების სასმელი, აბრეშუმივით ნაზი, კარგი სტრუქტურის ღვინოები ბურგუნდიული სირთულის ხარისხით და მკვეთრი ტანინის სტრუქტურით. საკუთარი მიღწევით თვითონაც აღფრთოვანებული დარჩა: "1994 წელს ბურგუნდიულ ჭეშმარიტებას მივუახლოვდი, ამ წლის ღვინოს სწორედ ისეთი გემო აქვს, რომლისკენაც მე მივისწრაფვი."
და მაინც, მიუხედავად ამ მისწრაფებისა, კივის მეღვინეობაში ჯერ ძალიან მცირე გამოცდილება აქვს. რა თქმა უნდა, ახალზელანდიურ პინოში არის კარგი ნიმუშები, მაგრამ უმეტესობა ჯერჯერობით არ შეესაბამება იმ ფასს, რომელიც ახალზელანდიურ მოდას აყოლილმა მსოფლიო ბაზარმა წითელ ღვინოს დაადო. ახალზელანდიელ მეღვინეებს იმასაც უსაყვედურებენ, რომ ისინი ისე აღმერთებენ ტექნოლოგიებს, რომ საერთოდ უგულებელყოფენ თავად ვენახების როლს და დარწმუნებულნი არიან, რომ ღვინის ხარისხი ნიადაგისა და კლიმატის თავისებურებებზე მეტად მეღვინის პროგრესულობაზეა დამოკიდებული. შეიძლება იმიტომაც, რომ დღეს ახალზელანდიური მეღვინეობის წარმატება კონკრეტულ, პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანებთან არის ასოცირებული, რომლებიც ახალი ზელანდიის ახალი გმირები არიან.
დასასრული
ასეთია კივის ღვინის ახალი ისტორია. ისტორია ქვეყნისა, სადაც უფრო მეტი ცხვარია, ვიდრე ადამიანი და რომელიც მსოფლიო ბაზარზე სულ რაღაც ბოლო 15 წელია, რაც გამოჩნდა. არა, კი არ გამოჩნდა, გამობრწყინდა.
რახან ფაქტებით დავიწყე, ფაქტებითვე დავამთავრებ. როდესაც კაპიტან გრანტის ეკიპაჟის წევრი პაგანელი ახალი ზელანდიიდან დაბრუნდა, მას მთელი ტანი სვირინგებით ჰქონდა მოხატული, თუმცა კრინტიც არ დაუძრავს ახალზელანდიურ ღვინოზე. გავიდა ხანი. დღევანდელი სტატისტიკა ასეთია: 10 წლის წინ ახალ ზელანდიაში 130 მარანი იყო, დღეს 350-ზე მეტია. მეტს აღარ გავაგრძელებ.
© „მარანი“